Reflections of the Problem of the Uncertanity of Textual Evidence on Kalām -Fahr al-Dīn er-Rāzī Example-

Fahreddin er-Râzî’nin (öl. 606/1210) bazı eserlerinde naklî/lafzî delillerin zan bildirdiğine yönelik bir anlatı mevcuttur. Bu iddia, eserlerde sayısı değişmekle birlikte ortalama on öncül ile temellendirilerek teori olarak vazedilmektedir. teoriye göre deliller sırasıyla (ⅰ) dilin kendisinden kaynaklı, (ⅱ) dili kullananın kullanımından kaynaklı ve (ⅲ) dinleyicinin anlamasından olan durumlar sebebiyle delâlet ettiği anlamların tam ne olduğu hususunda kesin hükme varılmasına elverişli değillerdir. Teorinin zikredildiği eserlerin kısmında “bu iddianın mutlak geçerli olmadığı” şeklinde kayıt eklenmiş olsa da kronolojisi dikkate alındığında ilk bakışta bu sorunu çözmeye yetmemektedir. Bilindiği kadarıyla sistemli defa er-Râzî tarafından ortaya konulan zannîliği meselesi, herhangi şekilde sınırlandırılmadığında kelâm ilmi açısından önemli problemlere sebep olmaktadır. problemlerden en olanı şu tasvir edilebilir: Kelâm ilminde yakīnî bilginin amaçlandığı içerisinde ele alınıp ispatlanan meselelerde kullanıldığı iddia edilmektedir. ilmin temel bilgi kaynaklarından birisi doğru haber sayılmaktadır. Doğru Kur’ân âyetleri, mütevâtir hadisler haberler alt kısımlara ayrılır. Bunların her biri lafızlar vasıtasıyla nakil bize ulaştığından meselesi haberi sorunlu hale getirmektedir. Diğer ifade ilminin güvenirliliğini yitirmektedir. çalışmanın odak noktasını işte problem oluşturmaktadır: birinin elenmesine olması cihetiyle meselesi. Problemin çözümü için iki farklı çözüm yolu teklif edilecektir: (a) Râzî’den sonra meselenin nasıl alındığının Râzî’nin anlaşıldığının sorgulanması. Ardından hangi anlayışın beyanlarına uygun olduğunun gösterilmesi. Zira mesele hakkında sağlıklı sonuca ulaşmada tarihî süreç anlaşıldığı anlatıldığı çok konuma sahiptir. Özellikle Râzî gibi bütüncül bakış açısıyla incelenmesi gereken birçok eser bırakan âlim ilgili problemi çözmek elden öğrencilerini, yakın takipçilerini eleştirmenlerini almak son derece elzemdir. (b) Kelâmdaki “bilgisine ulaşılmak istenen meselelerin sadece akılla bilinen, nakille bilinen ikisiyle de bilinebilen şeklindeki üçlü taksimi” üzerinden epistemolojik kullanılabileceği alanın neler bilinme vasıtaları kaynaklarına taksimi, kaynaklarının tür kullanılabileceğini nerelerde kullanılırken teşkil edeceğini koyacaktır. Buna kaynağının gücü veya tutarlılığı kullanımında mahzur olmayan meseleler incelenmelidir.